Α. Οι ψηφιακές πλατφόρμες είναι διαδικτυακή εφαρμογή που προσφέρει διάφορες υπηρεσίες σε χρήστες, πελάτες, καταναλωτές, διευκολύνοντας τις μεταξύ τους συναλλαγές, ή που συναλλάσσονται απ ευθείας μαζί τους, και έχουν τον ρόλο του διαμεσολαβητή, συνδέοντας ουσιαστικά την προσφορά και την ζήτηση εργασίας. Ενδεικτικά αναφέρονται οι «online web based» πλατφόρμες, όπου η εργασία παρέχεται εξ αποστάσεως ηλεκτρονικά και αφορά κυρίως «microtasks», «freelance», εργασίες προγραμματισμού, ή «design» και αυτές που η εργασία παρέχεται σε καθορισμένη τοποθεσία «location-based platforms», όπως παράδοση φαγητού, υπηρεσίες taxi, εργασίες σπιτιού.

Β. Γεγονός είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι ψηφιακές πλατφόρμες επιτρέπει στους εργαζόμενους να δουλεύουν από όπου θέλουν και όποια στιγμή αυτοί επιλέξουν, αμειβόμενοι συνήθως με την εκτέλεση της εργασίας, ή της ανάθεσης, με ευέλικτη σχέση εργασίας, αυτοαπασχόληση, ή προσωρινή απασχόληση, χωρίς πάντα το εισόδημα το οποίο εξασφαλίζει ο εργαζόμενος να είναι επαρκές. Δημιουργούνται, επομένως, σημαντικά ζητήματα ως προς την  διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων με τους παρόχους των υπηρεσιών, αρκετές δε χώρες, σε παγκόσμιο επίπεδο, προσπαθούν να υιοθετήσουν ρυθμιστικές προσεγγίσεις των νομικών πλαισίων λειτουργίας των.  

Γ. Στην Ελλάδα πρόσφατα έγινε προσέγγιση του θέματος με τον νέο εργασιακό νόμο   4808/2021, όπου στο άρθρο 68 του νόμου, δίνεται ο ορισμός των ψηφιακών πλατφορμών, δηλαδή, ως ψηφιακές  πλατφόρμες προσδιορίζονται «οι επιχειρήσεις που ενεργούν, είτε απευθείας, είτε ως μεσάζοντες, και, μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας, συνδέουν παρόχους υπηρεσιών, ή επιχειρήσεις, ή τρίτους με χρήστες, ή πελάτες, ή καταναλωτές και διευκολύνουν τις μεταξύ τους συναλλαγές, ή συναλλάσσονται απευθείας μαζί τους».

1) Με το άρθρο 69 ο εργασιακός νόμος προσπαθεί να βάλει τάξη στις σχέσεις των ψηφιακών πλατφορμών με τους εργαζομένους σε αυτές, ρυθμίζοντας ότι η σχέση που τους συνδέει είναι τριών ειδών, σχέση α) εξαρτημένης εργασίας, ή β) ανεξάρτητων υπηρεσιών, ή γ)  έργου.

2) Περαιτέρω, προσπαθώντας να οριοθετήσει την διαφορά μεταξύ της σχέσης εξαρτημένης εργασίας, (όπου εφαρμόζεται η εργατική νομοθεσία), με αυτές της ανεξάρτητων υπηρεσιών και έργου, ορίζει, με την παρ. 2 του άρθρου 69, ότι η σύμβαση με τις ψηφιακές πλατφόρμες τεκμαίρεται ότι δεν είναι εξαρτημένης εργασίας, εφ όσον ο εργαζόμενος δικαιούται, βάσει της σύμβασής του, σωρευτικά,
α) Να χρησιμοποιεί υπεργολάβους ή υποκατάστατους για να παρέχουν τις υπηρεσίες που έχει αναλάβει να προσφέρει. Η προϋπόθεση αυτή πληρούται, ακόμη και αν η ψηφιακή πλατφόρμα αξιώνει οι υπεργολάβοι και υποκατάστατοι του παρόχου υπηρεσιών να έχουν υποβληθεί σε εκπαίδευση ή να φέρουν στολή ή να τηρούν τους όρους υγιεινής και ασφάλειας ή να έχουν τύχει των κατάλληλων εξετάσεων υγείας και γενικότερα να συμμορφώνονται προς τους γενικούς όρους παροχής υπηρεσιών, υγιεινής και ασφάλειας που ισχύουν για τους παρόχους υπηρεσιών, που συνδέονται συμβατικώς με τη συγκεκριμένη πλατφόρμα.
β) Να επιλέγει τα διάφορα έργα που η ψηφιακή πλατφόρμα του προτείνει να αναλάβει ή να θέτει μονομερώς ο ίδιος τον μέγιστο αριθμό τέτοιων έργων που εκάστοτε θα αναλαμβάνει, ο οποίος μπορεί και να μεταβάλλεται, υπό την προϋπόθεση ότι πάντοτε καθορίζεται μονομερώς από τον ίδιο.
γ) Να παρέχει τις ανεξάρτητες υπηρεσίες του προς οποιονδήποτε τρίτο ή να εκτελεί έργα για οποιονδήποτε τρίτο, συμπεριλαμβανομένων ανταγωνιστών της ψηφιακής πλατφόρμας.
δ) Να καθορίζει ο ίδιος τον χρόνο παροχής των υπηρεσιών του, εντός δεδομένων χρονικών πλαισίων, προσαρμόζοντάς τον στις προσωπικές του ανάγκες και όχι με βάση τα συμφέροντα της ψηφιακής πλατφόρμας.

Δ. Αν δεν συντρέχουν (σωρευτικά) οι παραπάνω προϋποθέσεις, τότε τεκμαίρεται ότι η συναφθείσα σύμβαση  είναι σύμβαση εξαρτημένης εργασίας (ορισμένου ή αορίστου χρόνου). Επομένως ο νέος εργασιακός νόμος, εκτός αντιθέτου, χαρακτηρίζει τις συμβάσεις των εργαζομένων που συνδέονται με τις πλατφόρμες, κυρίως ως συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας. Στην σχέση εξαρτημένης εργασίας, οι εργαζόμενοι απολαμβάνουν ανταγωνιστικές αποδοχές, προσαυξήσεις σε ημέρες και ώρες που προβλέπονται, ασφαλιστικές εισφορές, μηνιαίο bonus απόδοσης, μηνιαία παροχή σε κάρτα καυσίμων, ιδιωτική ασφάλεια, αποζημίωση δικύκλου, πλήρη επαγγελματικό εξοπλισμό, εκπαίδευση και ευκαιρίες εξέλιξης.

Ε. Αυτό, όμως, δεν είναι απόλυτο, γιατί ο νόμος επιτρέπει να συναφθεί σύμβαση ανεξαρτήτων υπηρεσιών/έργου. Η πιο διαδεδομένη περίπτωση σύμβασης ανεξαρτήτων υπηρεσιών/έργου στην Ελλάδα, αφορά τους διανομείς, όπου η σχέση που συνδέει τους συνεργάτες/διανομείς  (freelancers) με την ψηφιακή πλατφόρμα είναι αυτό της ανεξάρτητης συνεργασίας. Το μοντέλο αυτό, μπορεί να φαίνεται ελκυστικό για τους «freelancers», γιατί απολαμβάνουν ανταγωνιστικές αποδοχές, αμοιβή ανά παραγγελία, πρόσθετη αμοιβή ανάλογα με τις χιλιομετρικές αποστάσεις, παροχή επαγγελματικού εξοπλισμού, προσωπικό προγραμματισμό στις ώρες και ημέρες εργασίας, απόλυτο έλεγχο των αποδοχών τους και εκπαίδευση, αλλά δεν διασφαλίζονται τα εργασιακά τους δικαιώματα από την εργατική νομοθεσία, όπως ωράριο εργασίας, ύψος κατώτερων αποδοχών, απόλυση,  ασφαλιστικές εισφορές, κλπ.

ΣΤ. Προς τον σκοπό κάποιας διασφάλισης των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων με σύμβαση ανεξαρτήτων υπηρεσιών/έργου, το άρθρο 71 του εργασιακού νόμου, ορίζει, ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν έναντι των εργαζομένων αυτών τις ίδιες υποχρεώσεις πρόνοιας, υγιεινής και ασφάλειας που θα είχαν έναντι αυτών, αν συνδέονταν μαζί τους με συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας, της σχετικής νομοθεσίας εφαρμοζομένης αναλογικώς, ορίζοντας στο άρθρο 70 του νόμου, ότι οι εργαζόμενοι αυτοί δικαιούνται να συστήνουν οργανώσεις, με σκοπό την προώθηση των επαγγελματικών συμφερόντων τους, έχουν δικαίωμα απεργίας, και δικαιούνται με τους εκπροσώπους τους να διαπραγματεύονται συλλογικώς και να καταρτίζουν συλλογικές συμφωνίες, ενώ με το άρθρο 72 αυτού υποχρεώνει τις ψηφιακές πλατφόρμες, πριν από την έναρξη της παροχής των υπηρεσιών από τον εργαζόμενο να του παραδώσουν σε ψηφιακή ή έγγραφη μορφή, ή μέσω διαδικτύου, αντίγραφο της μεταξύ τους σύμβασης, η οποία να περιέχει, ιδίως, αναφορά στα χαρακτηριστικά των υπηρεσιών που πρόκειται να παράσχει, τα δικαιώματα συλλογικής οργάνωσης και τις υποχρεώσεις της πλατφόρμας για την υγιεινή και ασφάλεια του που προβλέπονται στη νομοθεσία.