Η τριτανακοπή στην εκουσία δικαιοδοσία (άρθρο 773 ΚΠολΔ) ασκείται από τρίτο, δηλαδή από αυτόν που δεν μετείχε στη δίκη, είτε ύστερα από κλήτευσή του, είτε με προσεπίκληση και δεν προσήλθε στη συζήτηση, έχει δε αίτημα την ακύρωση της απόφασης εκούσιας δικαιοδοσίας. Με την άσκηση τριτανακοπής ο τριτανακόπτων καθίσταται διάδικος στην αρχική δίκη.

Η άσκηση τριτανακοπής προϋποθέτει έννομο συμφέρον του τρίτου για ακύρωση της απόφασης, που συνίσταται στην άμεση, ή έμμεση, βλάβη, ή τον ενδεχόμενο κίνδυνο βλάβης των εννόμων συμφερόντων του (ΑΠ 128/1991). Η έννοια του τρίτου προσδιορίζεται αρνητικά, σε σχέση με τους διαδίκους της εκουσίας δικαιοδοσίας. 'Ετσι, τα πρόσωπα, που δικαιούνται να ασκήσουν τριτανακοπή, εντοπίζονται σε όσους δεν συμμετείχαν στη δίκη ως αιτούντες, ή με ένα από τους αναφερόμενους στα άρθρα 748 παρ.3, 752 και 753 ΚΠολΔ τρόπους. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και εκείνος εναντίον του οποίου απευθύνθηκε η αίτηση, χωρίς να το επιβάλλει ο νόμος (ΑΠ 646/1975) ή αυτός που κλητεύθηκε με πρωτοβουλία του αιτούντος, χωρίς διαταγή του δικαστηρίου, εφ όσον δεν έλαβαν μέρος εκουσίως, με την άσκηση παρεμβάσεως, στη δίκη (ΑΠ 1040/2009).

Λόγο τριτανακοπής αποτελεί κάθε ισχυρισμός, που βάλλει κατά της ουσιαστικής, ή τυπικής, ορθότητας της απόφασης, όπως λ.χ. ότι δεν συνέτρεχαν οι νόμιμες προϋποθέσεις για την έκδοση της απόφαση, ή ότι, αν ακουόταν ο ίδιος, η απόφαση θα ήταν διαφορετική. Δεν απαιτείται η επίκληση δόλου, ή συμπαιγνίας, των αρχικών διαδίκων, καθώς η δέσμευση του τρίτου αποτελεί συνέπεια της διαπλαστικής ενέργειας της απόφασης και όχι του δεδικασμένου της, καθ ότι οι αποφάσεις της εκουσίας δικαιοδοσίας δεν παράγουν μεν δεδικασμένο, πλην, όμως, διαπλάσσουν νέα κατάσταση erga omnes (ΑΠ 829/81, ΑΠ 1040/2009).

Η άσκηση της τριτανακοπής γίνεται με κατάθεση δικογράφου στη γραμματεία του δικαστηρίου, το οποίο έχει εκδώσει την τριτανακοπτόμενη απόφαση. Για την άσκησή της εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 743 έως 759 ΚΠολΔ. Νέοι λόγοι τριτανακοπής μπορούν να προστεθούν και με τις προτάσεις.

Το αίτημα για την ακύρωση της τριτανακοπτόμενης απόφασης στρέφεται εναντίον εκείνων που είχαν μετάσχει στη δίκη, στην οποία εκδόθηκε η τριτανακοπτόμενη απόφαση. Στους άλλους απλώς κοινοποιείται με κλήση στη συζήτηση της τριτανακοπής.

Αν η τριτανακοπή γίνει δεκτή το δικαστήριο ακυρώνει την προσβαλλομένη απόφαση. Δύναται δε να διατάξει την αναστολή της εκτέλεσης και την αναστολή της ισχύος της απόφασης (άρθρα 773 και 589 ΚΠολΔ). Η απόφαση που δέχεται την τριτανακοπή σημειώνεται χωρίς υπαίτια καθυστέρηση στο βιβλίο που τηρείται κατά τις διατάξεις του άρθρου 776 και στο περιθώριο της απόφασης που ακυρώνεται, με επιμέλεια της γραμματείας του δικαστηρίου.

Η τριτανακοπή δεν υπόκειται σε προθεσμία, ή παραγραφή, εκτός των εξαιρέσεων, που εισάγονται με τα άρθρα 800 παρ. 4 ΚΠολΔ (επί υιοθεσίας), 824 παρ. 2 ΚΠολΔ (επί αφαιρέσεως κλπ. κληρονομητηρίου) και 849 ΚΠολΔ (επί αποφάσεως αποκλεισμού μη αναγγελθέντος δικαιώματος).