Η φορτωτική είναι ο αναγκαίος συνδετικός κρίκος μεταξύ των Κανόνων Χάγης-Βίσμπυ και της συμβάσεως θαλάσσιας μεταφοράς. Ως βάση της ρυθμίσεως τίθεται ότι εκάστη σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς διενεργείται υπό φορτωτική, άλλως ότι υφίσταται νόμιμος ή συμβατική υποχρέωση του μεταφορέα προς έκδοσή της.

Η έκδοση φορτωτικής όχι μόνο δημιουργεί δικαιώματα, αλλά αποτελεί αποκλειστικό αποδεικτικό μέσο. Η αξίωση προς έκδοση (περιλαμβανομένης και της παραδόσεως) της φορτωτικής ανήκει εκ του νόμου στο φορτωτή. Αυτός είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο (εξαγωγέας, παραγγελιοδόχος, διαμεταφορέας), ο οποίος συμβάλλεται με τον θαλάσσιο μεταφορέα, παραδίδει πράγματι το φορτίο σε αυτόν και γίνεται αντισυμβαλλόμενος του στη σύμβαση φορτωτικής. Ο εκναυλωτής (πλοιοκτήτης, εφοπλιστής, διαχειριστής του πλοίου,  υποναυλωτής επί ναυλώσεως γυμνού πλοίου, συμβαλλόμενος μεταφορέας (contracting carrier), υποχρεούται μετά την φόρτωση να παραδώσει αμελλητί στον φορτωτή την φορτωτική, για να επιστρέψει η τελευταία στον ίδιο συγχρόνως με την παράδοση του εμπορεύματος στον παραλήπτη. Μεταφορέας δεν απαιτείται να είναι ο κατά νόμο πλοιοκτήτης, ή εφοπλιστής, του υπό ναύλωση πλοίου.

Η φορτωτική, στη σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς εμπορευμάτων, αποδεικνύει την σύμβαση μεταφοράς, ενώ το ενσωματωμένο δικαίωμα εξαρτάται από την τύχη του εγγράφου της φορτωτικής, η κατοχή της οποίας είναι απαραίτητη για την άσκησή του. Το περιεχόμενο της φορτωτικής δεν αφορά πρωτίστως τις σχέσεις του εκναυλωτή προς το ναυλωτή, ούτε αποτελεί για αυτές το κρίσιμο έγγραφο, αλλά αφορά τις σχέσεις του πρώτου με τον κομιστή του τίτλου, ο οποίος είναι ο παραλήπτης του φορτίου και ως εκ τούτου υπηρετεί την ασφάλεια των συναλλαγών. Ο καθορισμός του εκναυλωτή, του ναυλωτή, του παραλήπτη, του πλοίου και του πλοιάρχου, γίνονται με την  αναγραφή του ονόματός τους, ή της επωνυμίας τους, συνήθως στο άνω δεξιό μέρος της φορτωτικής. Ο εκναυλωτής είναι ο μεταφορέας, ο εκδότης της φορτωτικής και ο εξ αυτής (μοναδικός) υπόχρεος.

Η αναγραφή του ονόματος (ή της επωνυμίας) είναι ουσιώδης, όχι για το κύρος του τίτλου, αλλά πρωτίστως για τον καθορισμό της ταυτότητας του εξ αυτού υπόχρεου. Για την ασφάλεια των συναλλαγών απαιτείται η κατονομασία του εκναυλωτή επί του τίτλου και δεν αρκεί η κατ’ άλλον τρόπο διαπίστωση της ταυτότητας του. Ο κομιστής της φορτωτικής στηρίζει το δικαίωμα του αποκλειστικώς στο έγγραφο της φορτωτικής και όχι στη σύμβαση ναυλώσεως, η οποία είναι μία απλή (άτυπος) ενοχική υποσχετική σύμβαση μεταξύ των συμβαλλομένων. Τούτο ισχύει και όταν κομιστής είναι ο ναυλωτής.  Συχνότατα το πρόσωπο του εκναυλωτή είναι διάφορο του μεταφορέα, όπως είναι διάφορο και το πρόσωπο του ναυλωτή με εκείνο του φορτωτή, ενώ δεν ταυτίζεται με τον παραλήπτη. Όταν εκδότης της φορτωτικής είναι άλλο πρόσωπο πλην του πλοιάρχου και δεν εκτελεί το ίδιο τη μεταφορά, είναι δυνατόν ο συμβατικός μεταφορέας να είναι άλλος από τον πραγματικό. Εκδότης της φορτωτικής δεν είναι στην περίπτωση αυτή ο πλοιοκτήτης/εφοπλιστής του πλοίου, αλλά το πρόσωπο το οποίο αναλαμβάνει συμβατικώς τη θαλάσσια μεταφορά, ακόμη και μέσω τρίτου (πραγματικού) μεταφορέα. Τούτο συμβαίνει συνήθως, είτε γιατί ο εκδότης της φορτωτικής έχει ναυλώσει/υποναυλώσει το πλοίο, είτε γιατί ο εκδότης είναι παραγγελιοδόχος μεταφορών, ο οποίος συνάπτει τη σύμβαση μεταφοράς επ’ ονόματι του και γενικώς επιμελείται της αποστολής των υπό μεταφορά πραγμάτων για λογαριασμό άλλων, συνήθως δε αναλαμβάνει συμβατικώς και την υποχρέωση εκδόσεως σχετικής φορτωτικής. Η αξίωση προς έκδοση (περιλαμβανομένης και της παραδόσεως) της φορτωτικής ανήκει εκ του νόμου στο φορτωτή. Αυτός είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο (λ.χ. εξαγωγέας, παραγγελιοδόχος, διαμεταφορέας), ο οποίος συμβάλλεται με τον θαλάσσιο μεταφορέα, παραδίδει πράγματι το φορτίο σε αυτόν και γίνεται αντισυμβαλλόμενος του στη σύμβαση φορτωτικής. Ο εκναυλωτής (πλοιοκτήτης, εφοπλιστής ή διαχειριστής του πλοίου, ο υποναυλωτής επί ναυλώσεως γυμνού πλοίου, ή ο συμβαλλόμενος μεταφορέας (contracting carrier), υποχρεούται μετά την φόρτωση να παραδώσει αμελλητί στο φορτωτή την φορτωτική, για να επιστρέψει η τελευταία στον ίδιο συγχρόνως με την παράδοση του εμπορεύματος στον παραλήπτη. Μεταφορέας δεν απαιτείται να είναι ο κατά νόμο πλοιοκτήτης ή ο εφοπλιστής του υπό ναύλωση πλοίου (ΜονΕφΠειρ 187/2021).

Η φορτωτική εκδίδεται κατ’ επιλογή του ναυλωτή - φορτωτή, είτε ονομαστικά, δηλαδή σε όνομα ορισμένου προσώπου (φυσικού ή νομικού), είτε σε διαταγή.

Η ονομαστική φορτωτική μεταβιβάζεται με εκχώρηση, σύμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Την παραλαβή των μεταφερομένων με αυτή εμπορευμάτων μπορεί να διενεργήσει μόνο το πρόσωπο του οποίου το όνομα αναφέρεται σε αυτή, ή αυτός που την απέκτησε, κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα, με εκχώρηση

Η φορτωτική σε διαταγή μεταβιβάζεται με οπισθογράφηση.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΦΟΡΤΩΤΙΚΗΣ

Η φορτωτική περιέχει τα παρακάτω στοιχεία, α. το ονομ/νο του εκναυλωτή, του ναυλωτή (φορτωτή), του παραλήπτη, β. το όνομα του Πλοιάρχου, του πλοίου, τον λιμένα νηολογίου, την σημαία του πλοίου, γ. τον καθορισμό του τόπου φόρτωσης και προορισμού, δ. τα διακριτικά σημεία του φορτίου, ε. τις περί του ναύλου συμφωνίες, δηλαδή το ύψος του, τη διάρκεια αναμονής, υπεραναμονής, τον τρόπο και χρόνο καταβολής του κ.λπ., στ. τον αριθμό των δεμάτων, ή τεμαχίων, ή την κατά βάρος ποσότητα των μεταφερομένων εμπορευμάτων (χύμα φορτίο), ζ. την γενική κατάσταση των φορτωμένων εμπορευμάτων, η. τη χρονολογία έκδοσης.

ΕΙΔΗ ΦΟΡΤΩΤΙΚΗΣ  

Οι συνηθέστερες μορφές φορτωτικών που απαντώνται στις διεθνείς μεταφορές είναι

α. Φορτωτική παραλαβής προς φόρτωση (received for shipment bill of lading). Ο τύπος αυτός δεν είναι αξιόγραφο, αλλά μια απλή απόδειξη του ναυτικού πράκτορα ότι παρέλαβε ορισμένο είδος και ποσότητα φορτίου προς φόρτωση.

β. Φορτωτική φόρτωσης (shipped bill of lading). Είναι η πραγματική φορτωτική που εκδίδεται μετά τη φόρτωση.

γ. Καθαρή φορτωτική (clean bill of lading). Χωρίς παρατηρήσεις του Πλοιάρχου για ελάττωμα φορτίου.

δ. Μη καθαρή φορτωτική (unclean bill of lading). Με παρατηρήσεις του Πλοιάρχου για ελάττωμα φορτίου.

ε. Φορτωτική μεταβιβάσιμη (order bill of lading).Είναι αυτή που εκδίδεται στο όνομα του παραλήπτη, ή σε διαταγή του.

στ. Φορτωτική μη μεταβιβάσιμη (straight bill of lading). Όταν δεν είναι δυνατή η μεταβίβασή της.

ζ. Ονομαστική φορτωτική (nominative). Αυτή που μεταβιβάζεται με εκχώρηση.

η. Φορτωτική εις διαταγή (to order …). Αυτή που εκδίδεται σε διαταγή του παραλήπτη και μεταβιβάζεται με οπισθογράφηση.

θ. Φορτωτική μετά ναυλοσυμφώνου (congenbill). Όταν αποτελεί τμήμα ναυλοσυμφώνου, ή συνυπάρχει ναυλοσύμφωνο.

ι. Φορτωτική άνευ ναυλοσυμφώνου (conbill). Όταν υφίσταται μόνο φορτωτική και δεν έχει υπογράφει ναυλοσύμφωνο, όπως συμβαίνει σε μεταφορές με πλοία γραμμής (liners).