Με την διάταξη του άρθρου 923 ΑΚ ορίζεται ότι «όποιος έχει κατά νόμο την εποπτεία ανηλίκου ή απαγορευμένου ευθύνεται για τη ζημία που τα πρόσωπα αυτά προξενούν παράνομα σε τρίτον εκτός αν αποδείξει ότι άσκησε την προσήκουσα εποπτεία ή ότι η ζημία δεν μπορούσε να αποτραπεί».
Α. Εποπτεία με την έννοια της διάταξης αυτής, είναι η επίβλεψη, επιτήρηση και προφύλαξη του ανηλίκου σε συμπεριφορά σύμφωνα με τους κανόνες της κοινωνικής συμπεριφοράς, η κατεύθυνση της προσοχής του στους κινδύνους που απορρέουν από ορισμένα αντικείμενα ή από ορισμένες πράξεις και η προφύλαξή του από ορισμένες καταστάσεις που η αντιμετώπισή τους υπερβαίνει τις δυνάμεις του. Απλές απαγορεύσεις δεν αρκούν, όταν ο εποπτεύων δεν είναι βέβαιος ότι θα γίνουν σεβαστές. Το μέτρο της εποπτείας εξαρτάται από το σύνολο των περιστάσεων και ιδίως από την ηλικία, την ωριμότητα και τη μόρφωση του εποπτευομένου και του εποπτεύοντος, το προβλεπτό ή την επικινδυνότητα της ζημιογόνου συμπεριφοράς και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις.
Σημείωση 1
Η διάταξη του άρθρου 923 ΑΚ, σκοπό έχει την προστασία του τρίτου που ζημιώνεται από παράνομη πράξη του ανηλίκου.
Σημείωση 2
Για την προστασία των τρίτων από παράνομη πράξη του εποπτευομένου ανηλίκου, εφαρμογή έχει η διάταξη του άρθρου 923 ΑΚ (ΑΠ 48/2016) (βλ. ανάρτηση «Παραμέληση εποπτείας ανηλίκου από πράξη του ανηλίκου».
Β. Προϋποθέσεις ευθύνης του εποπτεύοντος
α) Να υπάρχει υποχρέωση εποπτείας ανηλίκου, που πηγάζει από το νόμο. Εποπτευόμενοι κατ' αρχήν είναι οι ανήλικοι που δεν συμπλήρωσαν το 18ο έτος της ηλικίας τους (ΑΚ 127) κατά τον χρόνο της πράξης. Υπόχρεοι εποπτείας ανηλίκου από το νόμο είναι οι γονείς του στα πλαίσια άσκησης της γονικής μέριμνας (ΑΚ 1510, 1513,1514, 1515). Όταν οι εποπτεύοντες είναι περισσότεροι, πχ. οι γονείς του ανηλίκου που ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα, ευθύνονται εις ολόκληρον κατά την ΑΚ 926.
β) Ο εποπτεύων να παραμέλησε υπαίτια την εποπτεία που του ανατέθηκε από το νόμο. Κατά την ΑΚ 923 τεκμαίρεται μαχητά ότι σε περίπτωση που ο εποπτευόμενος προκάλεσε παράνομα ζημία σε τρίτον, ο εποπτεύων από υπαιτιότητά του παραμέλησε την εποπτεία αυτή. Η τεκμαιρόμενη αυτή υπαιτιότητα είναι το θεμέλιο ευθύνης του εποπτεύοντος.
γ) Ο εποπτευόμενος να προξένησε παράνομα ζημία σε τρίτον. Πρέπει η ζημιογόνα συμπεριφορά του εποπτευομένου να στοιχειοθετεί την αντικειμενική υπόσταση μιας αδικοπραξίας από τις προβλεπόμενες στην ΑΚ 914 επ. (παρανομία, ζημία, αιτιώδης σύνδεσμος ανάμεσα στην παράνομη συμπεριφορά του εποπτευομένου και στη ζημία) χωρίς να απαιτείται οπωσδήποτε και πταίσμα του εποπτευόμενου.
δ) Ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας.
Πρέπει να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στην παραμέληση της εποπτείας από τον εποπτεύοντα και της ζημιογόνου συμπεριφοράς του εποπτευομένου. Η συνδρομή της αιτιώδους συνάφειας τεκμαίρεται μαχητά από την ΑΚ 923.
Σημείωση 3
Με την συνδρομή των παραπάνω προϋποθέσεων σε βάρος του εποπτεύοντος γεννιέται ευθύνη προς αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας που ο εποπτευόμενος προξενεί σε τρίτον.
Σημείωση 4
Για την ελάφρυνση της θέσης του ζημιούμενου η ΑΚ 923 εισάγει μαχητά τεκμήρια για το ότι, ο εποπτεύων παραμέλησε υπαίτια την υποχρέωση εποπτείας, και για το ότι υπάρχει αιτιώδης συνάφεια στην υπαίτια παραμέληση της εποπτείας και στη ζημία που προκλήθηκε. Αν ο εποπτεύων δεν καταρρίπτει με ανταπόδειξη τα τεκμήρια αυτά, γεννιέται ευθύνη σε βάρος του να αποκαταστήσει τη ζημία που υπέστη ο τρίτος.
Γ. Ανατροπή τεκμηρίων
Ο εποπτεύων εναγόμενος για να ανατρέψει τα παραπάνω μαχητά τεκμήρια πρέπει να επικαλεστεί και αποδείξει ότι άσκησε την προσήκουσα εποπτεία, ή ότι η αποτροπή της ζημίας δεν ήταν δυνατή, ή ότι δεν τον βαρύνει πταίσμα για την παραμέληση της εποπτείας, ή ότι δεν ήταν από τα πράγματα δυνατή η άσκησή της (ΑΠ 1366/2003, ΑΠ 340/1995, ΑΠ 1173/1994, ΕφΑθ. 777/2005, ΕφΑθ. 5552/2003).
Δ. Ανάθεση της εποπτείας σε τρίτο
Αν o έχων από το νόμο την εποπτεία την αναθέσει με σύμβαση σε τρίτο, η οποία δεν υπόκειται σε ορισμένο τύπο και μπορεί να γίνει και σιωπηρώς, δεν απαλλάσσεται οπωσδήποτε από τη δική του ευθύνη, αλλά, κατ' αρχήν, ευθύνονται και οι δύο σε ολόκληρο κατά το άρθρο 926 ΑΚ. Για να απαλλαγεί της ευθύνης ο έχων από το νόμο την εποπτεία στην περίπτωση αυτή πρέπει να αποδείξει ότι δεν βαρύνεται με πταίσμα για την παραμέληση, με την έννοια ότι ο τρίτος είχε την ικανότητα να αναλάβει την εποπτεία και προέβη σε έλεγχο ότι αυτός εκπληρώνει προσηκόντως την υποχρέωση που ανέλαβε, ή ότι δεν ήταν δυνατή από τα πράγματα η άσκηση παράλληλης εποπτείας και η άσκηση ελέγχου του τρίτου (ΕφΑθ 6779/1987, ΕφΛαρ 69/2007).