Σύμφωνα με το άρθρο 1 του ν. 4939/2022, ως ισχύει, και άρθρο 66Α του νεοψηφισθέντα νόμου «ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ», ασυνόδευτος ανήλικος είναι ο ανήλικος, ο οποίος φθάνει στην Ελλάδα χωρίς να συνοδεύεται από πρόσωπο που ασκεί, σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, την γονική του μέριμνα ή την επιμέλειά του ή από ενήλικο συγγενή που ασκεί στην πράξη την φροντίδα του και για όσο χρόνο η άσκηση των καθηκόντων αυτών δεν έχει ανατεθεί σε κάποιο άλλο πρόσωπο σύμφωνα με τον νόμο, ανεξάρτητα από την υποβολή, ή μη, αίτησης διεθνούς προστασίας. Στον ορισμό αυτόν περιλαμβάνεται και ο ανήλικος που παύει να συνοδεύεται μετά την είσοδό του στην Ελλάδα, ο χωρισμένος ανήλικος, καθώς και ο ανήλικος πολίτης τρίτης χώρας ή ανιθαγενής που, κατά την παραμονή του στην ελληνική επικράτεια, εγκαταλείπεται, παραμελείται, ή κακοποιείται από τους γονείς του. Χωρισμένος ανήλικος είναι ο ανήλικος, ο οποίος φθάνει στην Ελλάδα χωρίς να συνοδεύεται από πρόσωπο που ασκεί την γονική του μέριμνα σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, ή από άλλο πρόσωπο στο οποίο αυτή έχει ανατεθεί σύμφωνα με τον νόμο, αλλά συνοδεύεται από ενήλικο συγγενή που ασκεί στην πράξη τη φροντίδα του.
Α. Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου «ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ», κάθε αρμόδια αρχή (Οι αρμόδιες αρχές στα σημεία εισόδου στην ελληνική επικράτεια, καθώς και κάθε αρμόδια Αρχή που διαπιστώνει την είσοδο στην ελληνική επικράτεια ασυνόδευτου ή χωρισμένου ανηλίκου, ενημερώνει αμελλητί την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και την πλησιέστερη Εισαγγελική Αρχή) μόλις λαμβάνει γνώση της παρουσίας, είτε σε σημεία εισόδου, είτε στην ενδοχώρα, πολίτη τρίτης χώρας ή ανιθαγενούς, ο οποίος, α) είναι προδήλως ανήλικος, ή έχει καταγραφεί ως ανήλικος από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, και β) πληροί τα κριτήρια υπαγωγής στον ορισμό του ασυνόδευτου ανηλίκου, ενημερώνει, με τη χρήση μέσων Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.), εντός είκοσι τεσσάρων (24) ωρών τη Μονάδα Θεσμικής Προστασίας και τον Εισαγγελέα, γνωστοποιώντας κάθε πληροφορία σχετική με την προσωπική κατάσταση του ασυνόδευτου ανηλίκου.
Β. Στον τον νεοψηφισθέντα νόμο «ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ», ορίζονται οι γενικές αρχές που διέπουν το εθνικό σύστημα προστασίας των ασυνόδευτων ανηλίκων, με στόχο την διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος του ανηλίκου, την προστασία των δικαιωμάτων του, την προάσπιση των εννόμων συμφερόντων του στις συναλλαγές με τρίτους, την ασφάλεια των συναλλαγών του, την αντιμετώπισή του χωρίς διακρίσεις με σεβασμό στις ιδιαίτερες προσωπικές, κοινωνικές, θρησκευτικές και διαπολιτισμικές ανάγκες του, δημιουργώντας ένα πλαίσιο «επιτροπείας», που συνίστανται στην επιμέλεια του προσώπου του ασυνόδευτου ανηλίκου, στην εκπροσώπησή του σε θέματα προσωπικής κατάστασης και στην συνδρομή του σε περιουσιακά θέματα, και συνιστάται στη Διεύθυνση Εφαρμογών Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου «Εθνικό Μητρώο Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων» (Ε.Μ.Π.Α.Α.) όπου καταχωρούνται όλα τα δεδομένα των ασυνόδευτων ανηλίκων που εντοπίζονται στην ελληνική επικράτεια.
Γ. Έτσι κάθε ασυνόδευτος ανήλικος, μόλις αναγγελθεί, ταυτοποιηθεί, ή καταγραφεί ως ασυνόδευτος από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος, της Ελληνικής Ακτοφυλακής, την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, την Υπηρεσία Ασύλου ή άλλη αρμόδια αρχή, τίθεται σε κατάσταση «επιτροπείας ασυνόδευτου ανηλίκου».
Δ. Η επιτροπεία είναι o θεσμός που αποβλέπει στην προστασία των προσωπικών και περιουσιακών συμφερόντων του ασυνόδευτου ανηλίκου μέσω της εγκαθίδρυσης οιονεί οικογενειακής σχέσης που αναπληρώνει τη γονική μέριμνα του ασυνόδευτου ανηλίκου, η οποία ελλείπει, ή δεν ασκείται, κατά το χρονικό διάστημα που βρίσκεται ο ανήλικος στη Χώρα, για λόγους πραγματικούς ή νομικούς.
α) «Επίτροπος» του ασυνόδευτου ανηλίκου είναι νομικό πρόσωπο που ορίζεται από τον Εισαγγελέα και αναδέχεται την επιτροπεία ασυνόδευτου ανηλίκου. Για την άσκηση των επιτροπικών καθηκόντων ο Επίτροπος εξουσιοδοτεί φυσικό πρόσωπο και ορίζει τον «Συντονιστή» του ασυνόδευτου ανηλίκου, που είναι φυσικό πρόσωπο, ως βοηθητικό όργανο και τον «Εντεταλμένο Επιτροπείας», που είναι και αυτός φυσικό, για την άσκηση, στο όνομα και για λογαριασμό του Επιτρόπου, των επιτροπικών καθηκόντων. Κάθε ασυνόδευτος ανήλικος έχει και έναν «Εκπρόσωπο», ο οποίος είναι φυσικό πρόσωπο, ή φορέας παροχής υπηρεσιών επιτροπείας, που ορίζεται από το δικαστήριο, σύμφωνα με το άρθρο 1592 του Αστικού Κώδικα, ή από τον κατά τόπο αρμόδιο Εισαγγελέα Ανηλίκων, ή ελλείψει αυτού, Εισαγγελέα Πρωτοδικών.
β) Φορείς παροχής υπηρεσιών επιτροπείας, και Φορείς λειτουργίας Δομών Μακροχρόνιας Φιλοξενίας, μπορεί να είναι, α) Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, β) Ο.Τ.Α. και τα υφιστάμενα νομικά πρόσωπα αυτών, γ) Κρατικά νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, δ) Σωματεία των άρθρων 78 έως 106 του Αστικού Κώδικα, ε) Κοινωφελή ιδρύματα, στ) Αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, ζ) Ενώσεις προσώπων του άρθρου 107 του Αστικού Κώδικα, η) Οργανώσεις κοινωνίας πολιτών, θ) Μη κυβερνητικές οργανώσεις της αλλοδαπής που έχουν παράρτημα στην ελληνική επικράτεια, ι) Διεθνείς οργανισμοί.
Ε. Η επιτροπεία ασυνόδευτου ανηλίκου περιλαμβάνει, α) την επιμέλεια του προσώπου του ασυνόδευτου ανηλίκου, β) την εκπροσώπησή του σε θέματα προσωπικής κατάστασης, και γ) τη συνδρομή σε περιουσιακά θέματα.
Δηλαδή
α) Στέγαση
Η στέγαση γίνεται (από την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων) σε, 1) δομές μακροχρόνιας φιλοξενίας (Δ.Μ.Φ.), οι οποίες διακρίνονται σε, α) Κέντρα Φιλοξενίας για Ασυνόδευτους Ανηλίκους (Κ.Φ.Α.Α.) από έξι (6) έως δεκαοκτώ (18) ετών. Κέντρο Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων (Κ.Φ.Α.Α.) είναι κάθε δομή μακροχρόνιας φιλοξενίας που χρησιμοποιείται για τη φιλοξενία ασυνόδευτων ανηλίκων, λειτουργεί σε δημόσιο ή ιδιωτικό κτήριο κατάλληλα διαμορφωμένο και έχει λάβει άδεια λειτουργίας, β) Εποπτευόμενα Διαμερίσματα Ημιαυτόνομης Διαβίωσης (Ε.Δ.Η.Δ.) για ασυνόδευτους ανηλίκους από δεκαέξι (16) έως δεκαοκτώ (18) ετών. Εποπτευόμενο διαμέρισμα ημιαυτόνομης διαβίωσης (Ε.Δ.Η.Δ.) είναι κάθε διαμέρισμα που χρησιμοποιείται ως δομή μακροχρόνιας φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων που έχουν συμπληρώσει το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας τους και 2) σε δομές επείγουσας φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανηλίκους που διαβιούν σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης και εντοπίζονται μέσω του Εθνικού Μηχανισμού Επείγουσας Ανταπόκρισης..
β) Ιατρική φροντίδα
γ) Μόρφωση και εκπαίδευση, όπως είναι η εγγραφή του ασυνόδευτου ανηλίκου στο σχολείο, η πρόσβαση σε υπηρεσίες μη τυπικής εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης, η συνεργασία και η επικοινωνία με το διδακτικό προσωπικό, η μέριμνα για την εκμάθηση της μητρικής, της ελληνικής και άλλων ξένων γλωσσών.
δ) Καθημερινή φροντίδα, όπως είναι η μέριμνα και εποπτεία για την εξασφάλιση επαρκούς και υγιεινής διατροφής που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ανηλίκου, στην ηλικία του και στην κατάσταση της υγείας του, κατάλληλης και αξιοπρεπούς ένδυσης, ανάλογα με την εποχή του έτους, την ηλικία του, την ανάπτυξή του και το φύλο του.
ε) Εκπροσώπηση, α) σε κάθε νομική πράξη δεκτική άμεσης αντιπροσώπευσης, β) στις διαδικασίες που ορίζονται στη νομοθεσία για τη διεθνή προστασία, όπως και στη νομοθεσία για τη μετανάστευση και την κοινωνική ένταξη, καθώς και γ) σε κάθε άλλη διαδικασία, διοικητική ή δικαστική.
στ) Συνδρομή σε περιουσιακά θέματα, όπως, α) Πρόσβαση σε παροχές μεταναστευτικής πολιτικής και κοινωνικής προστασίας, β) συμμετοχή στην οικονομική ζωή και στην απασχόληση, γ) πρόσβαση σε τραπεζικές υπηρεσίες και εργασίες.
ΣΤ. Η επιτροπεία του ασυνόδευτου ανηλίκου λήγει αυτοδικαίως με, α) Την ενηλικίωσή του, β) τον θάνατό του, γ) την αναχώρησή του από την ελληνική επικράτεια με οποιονδήποτε τρόπο, δ) την διαπίστωση ότι δεν είναι ανήλικος, ε) την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας, σύμφωνα με τον Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, στ) την παρέλευση ενός (1) μήνα από τη δήλωση εξαφάνισης του ασυνόδευτου ανηλίκου, ζ) την επανένωσή του στην ελληνική επικράτεια με τους ασκούντες τη γονική του μέριμνα ή έναν από αυτούς.
Ζ. Τα πρόγραμμα προστασίας των ασυνόδευτων ανηλίκων χρηματοδοτείται, ιδίως, από, α) το εθνικό και συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων για υλοποίηση δράσεων διεθνούς προστασίας, μετανάστευσης και κοινωνικής ένταξης ασυνόδευτων ανηλίκων, β) τις πιστώσεις του τακτικού προϋπολογισμού του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, γ) ίδιους πόρους των Φορέων παροχής υπηρεσιών επιτροπείας, δ) δωρεές και κληροδοτήματα, και ε) χρηματοδοτήσεις προγραμμάτων από διεθνείς οργανισμούς.