Α. Κατά το άρθρο 1400 παρ. 1 ΑΚ αν ο γάμος λυθεί, ή ακυρωθεί και η περιουσία του ενός συζύγου έχει, αφ ότου τελέσθηκε ο γάμος, αυξηθεί, ο άλλος σύζυγος, εφ όσον συνέβαλε με οποιονδήποτε τρόπο στην αύξηση αυτή, δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αύξησης, το οποίο προέρχεται από τη δική του συμβολή. Τεκμαίρεται ότι η συμβολή αυτή ανέρχεται στο 1/3 της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη, ή μικρότερη, ή καμία, συμβολή. Η προηγούμενη παράγραφος εφαρμόζεται αναλογικά και στην περίπτωση διάστασης των συζύγων που διάρκεσε περισσότερο από τρία χρόνια.
Β. Το δικαστήριο έχει την εξουσία να διατάξει, κατά την ελεύθερη κρίση του, δεχόμενο σχετικό αίτημα του ενός ή του άλλου συζύγου, την αυτούσια απόδοση του ποσοστού της συμβολής του δικαιούχου στην αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου κατ ανάλογη εφαρμογή της ΑΚ 297 εδαφ. Β και μετά από στάθμιση των εκατέρωθεν συμφερόντων και κυρίως του συμφέροντος του δανειστή, είτε αναλόγου ποσοστού συγκυριότητας επί των αποκτημάτων, είτε ορισμένου ή ορισμένων πραγμάτων ίσης αξίας προς το ποσοστό συμμετοχής του δικαιούχου στην αύξηση της περιουσίας του άλλου (ΟλΑΠ 28/1996).
Γ. Ως αύξηση νοείται όχι μια συγκεκριμένη κτήση, αλλά η διαφορά που υπάρχει στην περιουσιακή κατάσταση του υποχρέου σε δύο διαφορετικά χρονικά σημεία, ήτοι κατά την τέλεση του γάμου και κατά τον χρόνο που γεννάται η αξίωση για συμμετοχή στα αποκτήματα με βάση την παρ. 1 του άρθρου 1400 ΑΚ.
Από την σύγκριση της αξίας αυτών, αναγομένης σε τιμές του χρόνου γέννησης της αξίωσης, θα κριθεί αν υπάρχει περιουσιακή αύξηση του ενός συζύγου που να δικαιολογεί την αξίωση του άλλου για συμμετοχή στα αποκτήματα.
Δ. Για την περαιτέρω αναγωγή σε χρήμα των περιουσιακών αυτών στοιχείων, για την εξεύρεση δηλαδή της αξίας τους σε χρήμα, κρίσιμος είναι ο χρόνος της παροχής εννόμου προστασίας, ήτοι ο χρόνος της άσκησης της αγωγής, εάν προκύπτει διαφορά μεταξύ του χρόνου αυτού και του χρόνου της αμετακλήτου λύσης του γάμου, ή της συμπλήρωσης της τριετίας της διάστασης.
Ε. Ειδικότερα για το στοιχείο της αύξησης, λαμβάνεται υπ όψιν το σύνολο της περιουσιακής κατάστασης του υποχρέου, ώστε από την σύγκριση της περιουσιακής κατάστασης στο χρονικό σημείο της τέλεσης του γάμου (αρχική περιουσία) με την υπάρχουσα στο χρονικό σημείο που γεννάται η αξίωση (τελική περιουσία), να προκύπτει αύξηση. Η τελευταία δεν αποκλείεται να ξεκινά με την αγωγή από μία μόνο, ή περισσότερες μεν αλλά συγκεκριμένες κτήσεις του υποχρέου, οπότε η συμβολή του ενάγοντος υπολογίζεται με βάση την τελική αξία τούτων.
ΣΤ. Στην έννοια του όρου «περιουσία» περιλαμβάνεται και ακίνητο, που κατά την διάρκεια του γάμου μεταβιβάσθηκε σε ένα των συζύγων με άτυπη παραχώρηση, χωρίς την τήρηση των προϋποθέσεων του άρθρου 1033 ΑΚ, αφού και η νομή και κατοχή του που μεταβιβάζεται στην περίπτωση αυτή, εφ όσον υπάρχει μέχρι τον προαναφερθέντα κρίσιμο χρόνο συνυπολογισμού της κτηθείσας περιουσίας, έχει αποτιμητή αξία, η οποία με την αγωγή δυνατόν να εξισώνεται με εκείνη της πλήρους κυριότητας, ο προσδιορισμός δε αυτός μπορεί να γίνει δεκτός και κατ` ουσίαν από το δικαστήριο κατά την εκτίμηση των αποδείξεων, χωρίς να παραβιάζονται οι διατάξεις των άρθρων 1400 και 1033 ΑΚ με εσφαλμένη εφαρμογή, εφ όσον όμως από το δικαστήριο γίνεται δεκτό ότι η αξία που γίνεται αποδεκτή αφορά τη νομή ή την κατοχή του αποκτήματος (ΑΠ 379/2011).
Ζ. Η αγωγή που στηρίζεται στην τεκμαρτή συμβολή μόνο από την παρ. 1 εδ. β` του άρθρου 1400 ΑΚ μοναδική προϋπόθεση έχει την επαύξηση της περιουσίας του εναγομένου συζύγου κατά την διάρκεια του γάμου, την οποία και μόνον ο ενάγων οφείλει να επικαλεσθεί και να αποδείξει, προσδιορίζοντας την τυχόν αρχική (εάν υπήρχε) κατά την τέλεση του γάμου περιουσία του εναγομένου και την τελική κατά τη λύση, ή την ακύρωση, του γάμου, ή τη συμπλήρωση της τριετίας επί τριετούς διάστασης, περιουσία του, καθώς και την σε χρήμα αξία αμφοτέρων κατά τον χρόνο άσκησης της αγωγής, οπότε η συμβολή του τεκμαίρεται ότι ανέρχεται στο 1/3 της περιουσιακής επαύξησης, που προκύπτει με την αφαίρεση της αρχικής περιουσίας από την τελική. Στην περίπτωση αυτή ο ενάγων σύζυγος δεν βαρύνεται με την επίκληση και απόδειξη, ούτε της συμβολής του καθ` εαυτήν, ούτε του ποσοστού της, ούτε της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ αυτής και της περιουσιακής επαύξησης του εναγομένου ( ΑΠ 76/1997).
Η. Ο εναγόμενος, ως υπόχρεος σύζυγος, του οποίου η περιουσία αυξήθηκε με τη συμβολή του ενάγοντος συζύγου, μπορεί να προβάλει, μεταξύ άλλων, ότι η συμβολή του ενάγοντος ήταν κάτω από το ένα τρίτο, ή ότι δεν υπάρχει καμία συμβολή.
Θ. Για να γίνει δεκτή η ανυπαρξία συμβολής, που αποκλείει την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, πρέπει ο εναγόμενος σύζυγος να επικαλεσθεί και αποδείξει ότι ο δικαιούχος της αξίωσης συμμετοχής σύζυγος, είτε δεν μπορούσε εκ των πραγμάτων, είτε δεν ήθελε να συμβάλει και ότι η επαύξηση της περιουσίας οφείλεται μόνο σ` αυτόν. Ο ισχυρισμός αυτός του εναγομένου συνιστά ως προς την απόκρουση του τεκμηρίου ένσταση.
Ι. Αν ο ενάγων ζητήσει με την αγωγή του μεγαλύτερο του τεκμαιρόμενου ποσοστό και καμιά πραγματική συμβολή του με τους τρόπους και κατά την αξία που εκθέτει στην αγωγή και δεν μπορέσει να το αποδείξει, η αγωγή δεν απορρίπτεται εξ ολοκλήρου, αλλά μόνο κατά το πλέον του ενός τρίτου ποσοστό της αύξησης της περιουσίας του εναγομένου, ενώ κατά το αντίστοιχο με το ένα τρίτο ποσό, που καλύπτεται από το τεκμήριο, γίνεται δεκτή, εφ όσον ο εναγόμενος δεν επικαλέσθηκε, ή εάν επικαλέσθηκε δεν απέδειξε, ότι το ποσοστό συμβολής του ενάγοντος στην αύξηση ήταν μικρότερο, ή ότι δεν υπήρξε καμία συμβολή του ενάγοντος στην αύξηση της περιουσίας αυτού (ΑΠ 580/2013).
ΙΑ. Η συμβολή του ενός συζύγου στην περιουσιακή επαύξηση του άλλου μπορεί να γίνει, είτε με την παροχή κεφαλαίων με οποιαδήποτε μορφή (εισφορά χρήματος, κεφαλαιουχικών αγαθών κατά χρήση), είτε με παροχή υπηρεσιών, που αποτιμώνται σε χρήμα και οι οποίες παρέχονται στο συζυγικό οίκο για την επιμέλεια και ανατροφή των τέκνων, όταν και κατά το μέτρο που αυτές δεν επιβάλλονται από την κατά τα άρθρα 1389 και 1390 ΑΚ υποχρέωση συνεισφοράς στην αντιμετώπιση των οικογενειακών αναγκών, κατά το οποίο έμεινε απερίσπαστος από την εκπλήρωση της αντίστοιχης υποχρέωσής του σε συνεισφορά στην αντιμετώπιση των οικογενειακών αναγκών ο υπόχρεος σύζυγος και έτσι εξοικονόμησε δαπάνες και δυνάμεις που συνέβαλαν στην επαύξηση της περιουσίας του (ΑΠ 43/2015, ΑΠ 318/2014, ΑΠ 287/2011, 625/2011).
ΙΒ. Η αποτίμηση των υπηρεσιών του ενάγοντος, με τις οποίες αυτός συνέβαλε στην επελθούσα αύξηση της περιουσίας του εναγομένου συζύγου, δεν είναι αναγκαία για το ορισμένο και νόμιμο της αγωγής, όταν αυτή ερείδεται επί της εξ 1/3 τεκμαρτής συμβολής του στα αποκτήματα του συζύγου του, ή σε μικρότερο ποσοστό, όπως αντιθέτως απαιτείται όταν η αγωγή στηρίζεται επί της πραγματικής συμβολής.
Μόνο στην τελευταία περίπτωση, για να ληφθούν υπ όψιν και να υπολογισθούν αυτού του είδους οι υπηρεσίες, ως συμβολή στην επαύξηση της περιουσίας του υπόχρεου συζύγου, απαιτείται να γίνεται η (κατά το μέρος που υπερβαίνει το επιβαλλόμενο από την υποχρέωση της συνεισφοράς στην αντιμετώπιση των οικογενειακών αναγκών μέτρο), χρηματική αποτίμηση τους, ή η αποτίμηση των δυνάμεων που εξοικονόμησε από την παροχή τους ο υπόχρεος σύζυγος, εάν προβάλλεται ότι η εξοικονόμηση αυτή συνέβαλε κατά διαφορετικό από την αποτίμηση των υπηρεσιών ποσό στην αύξηση της περιουσίας του υπόχρεου, που διαφορετικά δεν θα επιτυγχανόταν χωρίς αυτήν.
Για το νόμιμο και ορισμένο της αγωγής δεν απαιτείται η αναφορά του ύψους των συνολικών οικογενειακών αναγκών, ή του ύψους της εισφοράς αμφοτέρων των συζύγων, ούτε του ύψους της συνεισφοράς της συζύγου στην οποία υποχρεούται κατ` άρθρο 1389 ΑΚ, αλλά αρκεί η αναφορά του ύψους της συνεισφοράς της πέραν αυτής στην οποία υποχρεούται κατ` άρθρο 1389 ΑΚ (ΑΠ 43/2015, ΑΠ 1511/2005).
ΙΓ. Δεν υπολογίζεται στην αύξηση της περιουσίας του ενός συζύγου, ότι αυτός απέκτησε από δωρεά του άλλου και δεν αποδίδεται η αύξηση αυτή ως αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα (ΑΠ 932/2009).
ΙΔ. Αν το περιουσιακό αντικείμενο στην απόκτηση του οποίου συνέβαλε και ο άλλος σύζυγος έχει εκποιηθεί και στη θέση του έχει υποκατασταθεί κάποιο άλλο, που σώζεται κατά την λύση, ή ακύρωση του γάμου, ή την συμπλήρωση τριετούς διάστασης, η σχετική αξίωση του δικαιούχου μετατίθεται σε αυτό (ΑΠ 1445/2012, ΑΠ 1652/2003, ΑΠ 655/1998).